Kiedy można rozwiązać umowę o pracę z pracownikiem w wieku przedemerytalnym?

Zatrudniamy kilkudziesięciu pracowników, w tym kilka osób w wieku przedemerytalnym. W czwartym kwartale tego roku rozpoczniemy reorganizację zakładu zmniejszając stan zatrudnienia. Czy możemy zwolnić osoby chronione art. 39 K.p.?

Ochrona zatrudnienia, o której mowa w pytaniu, polega na tym, że pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

Wiek emerytalny ulega od 1 stycznia 2013 r. stopniowemu podwyższaniu i docelowo wyniesie 67 lat (zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet). Pracownicy, wobec których w dniu 1 stycznia 2013 r. należało stosować art. 39 K.p. są objęci ochroną wynikającą z tej regulacji do ukończenia nowego wieku emerytalnego, nawet jeśli trwa to dłużej niż 4 lata.

Zwracamy uwagę! W obecnym stanie prawnym druga przesłanka umożliwiająca skorzystanie z ochrony, polegająca na wymogu posiadania odpowiedniego okresu zatrudnienia, nie ma już znaczenia. Ochrona przedemerytalna pracowników jest uzależniona wyłącznie od ich wieku, a okres zatrudnienia nie ma wpływu na prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, lecz tylko na ich wysokość (por. stanowisko GIP z dnia 27 maja 2010 r., znak: GPP-426-4560-32-1/10/PE/RP).

Regulacja art. 39 K.p. zabrania jedynie wypowiadania umów chronionym pracownikom pozwalając jednak na ich zwalnianie w innym trybie. Umowę o pracę z pracownikiem w wieku przedemerytalnym można zatem rozwiązać w każdy poza wypowiedzeniem sposób, np. za porozumieniem stron.

W świetle powyższego pracodawca może z pracownikiem w wieku przedemerytalnym rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia:

• z winy pracownika w trybie art. 52 K.p. w sytuacji:
   
• ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
   
• popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
   
• zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku,
   
• z przyczyn niezawinionych przez pracownika, na podstawie art. 53 K.p. z powodu długotrwałej absencji, o czym piszemy w temacie 1 niniejszego działu.

Od zakazu wypowiadania umów istnieją natomiast wyjątki. Przepisu art. 39 K.p. nie stosuje się w razie uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (art. 40 K.p.) oraz ogłoszenia upadłości (bez możliwości zawarcia układu) lub likwidacji pracodawcy (art. 41¹ § 1 K.p.). Zakaz wypowiadania umowy o pracę nie dotyczy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy i pobierającego jednocześnie emeryturę (por. uchwała SN z dnia 11 czerwca 1991 r., sygn. akt I PZP 19/91, OSNC 1992/1/14).

Pracownik w wieku przedemerytalnym jest chroniony także przed wypowiedzeniem warunków pracy lub płacy. W myśl art. 42 § 1 K.p. przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków. Od tej regulacji także jest wyjątek określony w art. 43 K.p. Na jego podstawie wypowiedzenie warunków pracy i płacy przez pracodawcę pracownikowi chronionemu art. 39 K.p. jest możliwe, gdy stało się to konieczne ze względu na:

• wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy,
   
• stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.

Pracownikowi, któremu wypowiedziano warunki pracy lub płacy w okolicznościach określonych dyspozycją art. 43 K.p., nie przysługuje dodatek wyrównawczy do wynagrodzenia (por. uchwała SN z dnia 24 marca 1977 r., sygn. akt I PZP 1/77, OSNC 1977/10/179). Gdyby pracownik nie przyjął nowych warunków umowy, ulegnie ona rozwiązaniu z upływem okresu wypowiedzenia.

W sytuacji reorganizacji firmy i redukcji pracowników na podstawie ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy… (Dz. U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.), dalej ustawy o zwolnieniach grupowych, pracodawca może pracownikowi będącemu w okresie ochronnym jedynie wypowiedzieć warunki pracy i płacy. Gdyby to wypowiedzenie spowodowało obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi chronionemu w wieku przedemerytalnym należy do końca okresu ochronnego wypłacać dodatek wyrównawczy.