Odprawa emerytalna, gdy pracownik po rozwiązaniu stosunku pracy pobiera rentę rodzinną zamiast emerytury

1) Pracownica zatrudniona w niepełnym wymiarze czasu pracy pobiera rentę rodzinną. W marcu br. złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę w związku z zamiarem przejścia na emeryturę. Wiadomo, że pracownica nie będzie jednak pobierała emerytury, a pozostanie przy dotychczasowym świadczeniu jako korzystniejszym. Czy powinniśmy wypłacić jej odprawę emerytalną?

Pracownicy, o której mowa w pytaniu, przysługuje odprawa emerytalna.

Wypłacanie odpraw związanych z zakończeniem aktywności zawodowej pracownika reguluje art. 92¹ K.p. Określona powołaną normą odprawa emerytalno-rentowa jest powszechnym, jednorazowym świadczeniem wypłacanym w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia w sytuacji ustania zatrudnienia w związku z przejściem przez pracownika na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Ważne: Pracownik, który otrzymał odprawę emerytalno-rentową, nie może ponownie nabyć do niej prawa.

Wcześniejsze otrzymanie odprawy jest jedyną negatywną przesłanką, której wystąpienie może pozbawić pracownika uprawnienia do omawianego świadczenia (por. uchwała SN z dnia 25 stycznia 2002 r., sygn. akt III ZP 24/01, OSNP 2002/9/202).

Jak wynika z art. 92¹ K.p. wypłata odprawy emerytalnej powinna nastąpić, jeśli:

pracownik spełnił wymagania uprawniające go do przejścia na emeryturę,
stosunek pracy ustaje w związku z przejściem na emeryturę.

Wymienione przesłanki muszą występować łącznie, przy czym nie jest wymagane spełnienie warunku pobierania emerytury. W praktyce może zdarzyć się sytuacja, w której pracownik rozwiąże stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę, jednak po ustaleniu do niej prawa wybierze inne korzystniejsze świadczenie, np. rentę rodzinną.

Pracownik nabywa prawo do odprawy, gdy ustanie zatrudnienia ma jakikolwiek związek z nabyciem prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy albo do emerytury. W wyroku z dnia 8 grudnia 1993 r. (sygn. akt I PRN 111/93, OSNC 1994/12/243) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że: "Przewidziany w przepisach regulujących prawo do odprawy »związek« między rozwiązaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej może mieć nie tylko charakter przyczynowy, czasowy, ale także funkcjonalny.". Powodem rozwiązania stosunku pracy nie musi być w każdym wypadku zamiar uzyskania emerytury, wystarczy jeżeli zachodzi określone następstwo w czasie lub też związek czasowy między rozwiązaniem stosunku pracy a uzyskaniem emerytury lub renty inwalidzkiej (por. B. Dąbrowski, Z. Olech, glosa do ww. uchwały z dnia 25 stycznia 2002 r., Przegląd Sądowy 2004/3/136). W kolejnym wyroku orzekł, że: "Odprawa emerytalna przysługuje pracownikowi także w razie przejścia na wcześniejszą emeryturę". (por. wyrok SN z dnia 11 stycznia 2001 r., sygn. akt I PKN 187/00, OSNP 2002/18/429).

Dodajmy, że dniem wymagalności roszczenia o zapłatę odprawy emerytalnej jest dzień rozwiązania stosunku pracy (por. wyrok SN z dnia 9 kwietnia 1998 r., sygn. akt I PKN 508/97, OSNP 1999/8/267). Informację o wypłaceniu odprawy należy zamieścić w świadectwie pracy.

2) Pracownica niebędąca w wieku emerytalnym złożyła wniosek o rozwiązanie umowy o pracę w związku z przejściem na rentę rodzinną. Czy przysługuje jej odprawa rentowa z art. 92¹ K.p.?

Nie. Jak wyjaśniliśmy w odpowiedzi na pierwsze pytanie, świadczenie to może otrzymać pracownik rozwiązujący stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę lub na rentę, przyznaną z tytułu niezdolności do pracy. Renta rodzinna nie jest rentą tego rodzaju. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 grudnia 1999 r. (sygn. akt I PKN 408/99, OSNP 2001/9/305), w którym stwierdził, że: "Pracownik, który rozwiązał umowę o pracę w związku z przejściem na rentę rodzinną nie nabywa prawa do odprawy rentowej na podstawie art. 92¹ K.p.". W uzasadnieniu wyroku wyjaśnił, że odprawy emerytalna i rentowa stanowią swoistą gratyfikację pieniężną z tytułu wysługi lat pracy. Natomiast renta rodzinna jest świadczeniem pochodnym, przysługującym nie z tytułu własnej pracy, lecz zatrudnienia zmarłego żywiciela. Wiązanie z nią ściśle pracowniczych uprawnień rencisty nie ma celowościowego ani funkcjonalnego, ani aksjologicznego uzasadnienia.