Czy pracownik może zrzec się odprawy emerytalnej?

Rozwiązaliśmy umowę o pracę za porozumieniem stron w związku z przejściem pracownika na emeryturę. Ponieważ firma znajdowała się w trudnej sytuacji ekonomicznej, strony zapisały w porozumieniu o rozwiązaniu umowy o pracę, że pracownik zrzeka się odprawy emerytalnej. Jednak po kilku tygodniach od rozwiązania umowy o pracę pracownik zażądał wypłaty odprawy. Czy żądanie jest uzasadnione?

Tak. Zgodnie z art. 92¹ K.p., pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Przy czym pracownik, który otrzymał odprawę, nie może już ponownie nabyć do niej prawa. Natomiast według art. 84 K.p., pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. Zakaz ten ma charakter bezwarunkowy i nie może być uchylony porozumieniem stron stosunku pracy. Bezwzględnie obowiązująca reguła zawarta w art. 84 K.p. dotyczy każdego pracownika bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy. Wprawdzie norma stanowi tylko o wynagrodzeniu, lecz w orzecznictwie pojęcie "wynagrodzenie" jest rozumiane szeroko i obejmuje także inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy. Tak wynika m.in. z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2005 r. (sygn. akt II PK 235/04, OSNP 2005/18/286), gdzie wskazano, że: "(…) Jakkolwiek odprawy nie zostały zakwalifikowane normatywnie jako wypłaty wynagrodzeniowe, lecz jako "inne świadczenia", zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie Sądu Najwyższego akceptowany jest pogląd, że podlegają one ochronie na równi z wynagrodzeniem za pracę. (…)" Podobnie wypowiadał się Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 29 sierpnia 1994 r. (sygn. akt III APr 44/94, OSA 1994/10/79) stwierdzając, że takie świadczenia, jak odprawa emerytalna i rentowa, nie są wyłączone spod działania przepisów o ochronie wynagrodzenia. Oznacza to, że do odprawy emerytalnej lub rentowej znajduje w pełni zastosowanie zakaz zawarty w art. 84 K.p.

Ważne: Zakaz zrzeczenia się prawa do odprawy emerytalnej lub rentowej należy rozumieć szeroko. Obejmuje on wszelkie czynności (oświadczenia woli) pracownika, niezależnie od nadanej im nazwy, zmierzające - bezpośrednio lub pośrednio - do rezygnacji z należnej mu odprawy.

Dlatego też zawarte przez pracownika i pracodawcę porozumienie, którego postanowienie zwalniałoby pracodawcę z wypłaty odprawy emerytalnej lub rentowej uznać należy za nieważne, a pracownik nadal zachowuje prawo do odprawy. Istotne jest także, że z art. 84 K.p. wynika zakaz nie tylko całkowitego, lecz także częściowego zrzeczenia się prawa do odprawy. Ponadto ponieważ zakaz obejmuje zrzeczenie się prawa do odprawy w drodze wszelkich oświadczeń woli pracownika, dotyczy to także zrzeczenia się odprawy w drodze ugody sądowej. Zbliżony pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2006 r. (sygn. akt II PK 161/05, OSNP 2007/3-4/41).

Zwracamy uwagę! Zakaz wynikający z art. 84 K.p. nie obejmuje natomiast odsetek od odprawy. Mają one bowiem samodzielny byt prawny, odrębny od świadczenia głównego i pracownik może np. w ugodzie z pracodawcą zrzec się prawa do nich.