Wypowiedzenie umowy o pracę z powodu nabycia prawa do renty lub osiągnięcia wieku emerytalnego

Czy pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę pracownikowi, który osiągnął wiek emerytalny lub nabył prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy?

Zgodnie z art. 39 K.p., pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Oznacza to, że wraz z uzyskaniem prawa do emerytury pracownik przestaje być chroniony przed zwolnieniem w drodze wypowiedzenia i takie oświadczenie można mu złożyć.

Ważne: Zdaniem Sądu Najwyższego, osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury nie może stanowić wyłącznej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę (por. uchwała SN w składzie 7 sędziów z 21 stycznia 2009 r., sygn. akt II PZP 13/08, OSNP 2009/19-20/248).

Pracodawca, który tak postąpi bez podania także innej, towarzyszącej nabyciu uprawnień do emerytury przyczyny, narazi się na zarzut dyskryminacji ze względu na wiek.

Zwracamy uwagę! W oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony pracodawca ma obowiązek wskazać powód rozstania z pracownikiem. Pisaliśmy na ten temat w UiPP nr 1/2020, str. 62-63.

Przykład

Pracodawca ze względu na problemy finansowe i brak zamówień był zmuszony zredukować zatrudnienie. Dokonując wyboru pracowników, z którymi dojdzie do rozwiązania umów, wytypował do zwolnienia pracownika, który po rozwiązaniu umowy o pracę będzie miał zapewnione środki pieniężne dla utrzymania siebie i rodziny w postaci świadczenia emerytalnego, do którego nabędzie uprawnienie.

Takie postępowanie jest akceptowane, zgodne z zasadami współżycia społecznego, nienaruszające usprawiedliwionego interesu osób uprawnionych i niedyskryminujące kryterium doboru pracowników do zwolnienia.

Wzory oświadczeń o rozwiązaniu umowy o pracę dostępne są w serwisie www.druki.gofin.pl

Inaczej jest w przypadku pracownika, który nabył uprawnienia do renty z tytułu niezdolności do pracy. W stosunku do takiego zatrudnionego wyłączona zostaje ochrona przed wypowiedzeniem, o której mowa w art. 39 K.p. (art. 40 K.p.).

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie, która spełnia łącznie trzy warunki:

jest niezdolna do pracy (całkowicie bądź częściowo),
posiada wymagane okresy składkowe i nieskładkowe,
niezdolność do pracy powstała we wskazanych przez ustawodawcę ściśle określonych okresach składkowych lub nieskładkowych, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania.

Niezdolność do pracy powoduje, że brak jest racjonalnych podstaw do dalszego zatrudniania pracownika. W tej sytuacji, co prawda pracodawca nie musi, ale ma prawo rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę:

za porozumieniem stron (art. 30 § 1 pkt 1 K.p.),
przez jej wypowiedzenie (art. 30 § 1 pkt 2 K.p.),
w trybie natychmiastowym bez winy pracownika (art. 30 § 1 pkt 3 w zw. z art. 53 § 1 pkt 1 K.p.).

Przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy nie zawsze jednak wyklucza możliwości podjęcia przez pracownika pracy, zatem nie zawsze pracodawca będzie mógł rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę od razu po ustaleniu omawianego prawa. Możliwość taka zaistnieje dopiero po tym, jak lekarz medycyny pracy stwierdzi, na podstawie badania kontrolnego, przeciwwskazania do jej wykonywania.

Zwracamy uwagę! Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie. Dlatego, jeżeli pracownik nie zostanie uznany za całkowicie niezdolnego do pracy przez lekarza orzecznika ZUS, pracodawca będzie mógł z nim rozwiązać umowę o pracę dopiero, gdy jego niezdolność na danym stanowisku pracy stwierdzi lekarz medycyny pracy. Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1999 r. (sygn. akt I PKN 469/99, OSNP 2001/10/346), w którym orzeczono, iż: "(...) Przeciwwskazanie lekarskie do wykonywania choćby jednego obowiązku należącego do zakresu czynności na zajmowanym stanowisku pracy uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę (...)".