Milczenie pracodawcy w sprawie oferty rozwiązania umowy za porozumieniem stron

Pracownik przedłożył prośbę o rozwiązanie umowy za porozumieniem stron podając jako przyczynę przejście na rentę, którą nieprzerwanie pobierał przez cały okres zatrudnienia (prawo do niej nabył wcześniej). Czy milczenie pracodawcy oznacza zgodę? Czy przyjęcie oferty obliguje do wypłaty odprawy rentowej?

Milczenie pracodawcy nie oznacza zgody na rozwiązanie umowy za porozumieniem stron. Przyjęcie oferty może powodować powstanie obowiązku wypłaty odprawy.

Rozwiązanie umowy o pracę w trybie porozumienia stron to bezkonfliktowy tryb rozwiązania umowy: "(...) odpowiadający interesom obu stron (...)" (por. J. Wratny, Kodeks pracy Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2004 r., str. 94). Polega on na zgodnym oświadczeniu pracownika i pracodawcy, przy czym porozumieniem zostaje objęty nie tylko sposób rozwiązania umowy, ale również termin, w którym to następuje.

Ważne: Do rozwiązania umowy za porozumieniem stron dochodzi na podstawie oferty złożonej przez jedną z nich, po jej przyjęciu przez drugą, w terminie wskazanym przez strony.

Jak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 14 września 1998 r. (sygn. akt I PKN 315/98, OSNP 1999/19/617): "Jeżeli pracownik w piśmie zawierającym ofertę rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron oznaczył datę tego rozwiązania, to następuje ono tylko w przypadku złożenia przez pracodawcę do tego czasu oświadczenia woli o przyjęciu oferty (...).". Dodajmy, że omawiany tryb nie jest obwarowany żadnymi wymogami, w tym nie wymaga konsultacji związkowej, czy podawania przyczyny uzasadniającej, choć może być przydatna w procesie podejmowania decyzji. Nie istnieje też wymóg zachowania formy pisemnej, przy czym forma ta jest zalecana dla celów dowodowych. Ponadto za porozumieniem stron można rozwiązać każdą umowę o pracę, także w okresie ochronnym, np. podczas usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, a z inicjatywą rozwiązania stosunku pracy w omawianym trybie może wystąpić zarówno pracownik, jak i pracodawca.

Przykład

Pracownik wystąpił z wnioskiem o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron, wskazując jako datę ustania stosunku pracy ostatni dzień miesiąca. Rozwiązanie umowy nastąpi tylko w przypadku, gdy pracodawca złoży do tego czasu oświadczenie woli o jego przyjęciu.

W razie nieoznaczenia terminu, oferta złożona w obecności drugiej strony przestaje wiązać gdy jej nie przyjęto niezwłocznie, a złożona na piśmie - z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności oczekiwać odpowiedzi (art. 66 K.c. w związku z art. 300 K.p.).

Milczenie drugiej strony nie oznacza przyjęcia oferty i wyrażenia zgody na propozycję zakończenia stosunku pracy. Zainteresowany, który nie uzyskał akceptacji, może skorzystać z instytucji wypowiedzenia.

Przechodząc do odpowiedzi na drugie pytanie wyjaśniamy, że odprawa przysługuje pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę (art. 92¹ K.p.). Przy czym pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa. Istotne jest zatem przede wszystkim to czy wcześniej nabył prawo do odprawy. Co prawda przepis posługuje się sformułowaniem "otrzymał", jednak jeśli przejście na rentę pozostawało w związku z ustaniem trwającego wówczas zatrudnienia, to powinno to było nastąpić.

Dla ustalenia, czy pracownik pobrał już taką odprawę pomocne mogą być świadectwa pracy z poprzednich miejsc zatrudnienia, w których umieszcza się m.in. informacje na temat dodatkowego uprawnienia lub świadczenia przewidzianego przepisami prawa pracy w zakresie mającym wpływ na uprawnienia pracownicze u kolejnego pracodawcy - § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016 r. w sprawie świadectwa pracy (Dz. U. poz. 2292 ze zm.).

Do rozważenia pozostaje sytuacja, w której rencista nie otrzymał odprawy, gdyż w czasie gdy nabył prawo do renty, nie posiadał statusu pracowniczego (np. prowadził działalność gospodarczą). W tym kontekście warto przypomnieć wyrok Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2015 r. (sygn. akt I PK 345/14), w którym wyjaśniono, że: "Związek między rozwiązaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do emerytury lub renty może mieć charakter przyczynowy (rozwiązanie stosunku pracy następuje dlatego, że pracownikowi przysługuje prawo do świadczenia), czasowy (rozwiązanie stosunku pracy zbiega się w czasie z nabyciem prawa do świadczenia niezależnie od przyczyny rozwiązania stosunku pracy), bądź czasowo-przyczynowy (przyczyną rozwiązania stosunku pracy jest nabycie prawa do emerytury lub renty i rozwiązanie następuje w chwili przyznania świadczenia). Między rozwiązaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do świadczenia może zachodzić także związek funkcjonalny, gdy rozwiązanie stosunku pracy następuje przed spełnieniem warunków uprawniających do emerytury lub renty inwalidzkiej, ale nabycie prawa do jednego z tych świadczeń i przyznanie świadczenia po ustaniu zatrudnienia jest konsekwencją sytuacji bezpośrednio poprzedzającej rozwiązanie stosunku pracy.". Pomimo, iż żadna z tych sytuacji nie przystaje do przedstawionej w pytaniu, to jednak nie można definitywnie zakwestionować prawa pracownika do odprawy. Przepis art. 92¹ § 2 K.p., który nadaje jej charakter jednorazowy, uwzględnia bowiem możliwość wielokrotnego, a nie jednorazowego przechodzenia pracownika na emeryturę lub rentę (por. wyrok SA w Warszawie z 8 października 1998 r., sygn. akt III APa 53/98, Apel.-W-wa 1999/1/5). Jak natomiast wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 11 października 2007 r. (sygn. akt III PK 40/07): "(...) sformułowanie »przejście na emeryturę« oznacza zamianę statusu pracownika lub pracownika-emeryta na status wyłącznie emeryta, w związku z czym przewidziana w tym przepisie odprawa emerytalna przysługuje pracownikowi, jeżeli rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w związku z tak rozumianym przejściem pracownika na emeryturę, choćby ją wcześniej pobierał, chyba że już wcześniej skorzystał z uprawnienia do tej odprawy.".