Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 30 (857) z dnia 20.10.2014

Przekształcenie umów naruszających limit z "ustawy antykryzysowej" w świetle najnowszego orzecznictwa SN

W czasie obowiązywania tzw. ustawy antykryzysowej większość naszych pracowników zatrudniana była na podstawie umów na czas określony. Duża część tych umów naruszyła dwuletni limit wprowadzony ustawą antykryzysową. Jak dotąd stanowiska inspekcji pracy i resortu pracy przemawiały za tym, że umowy takie nie przekształcały się w umowy na czas nieokreślony. Potwierdzały to też wyroki sądowe. Czy po ostatniej uchwale Sądu Najwyższego ta interpretacja uległa zmianie?

Z pewnością ostatnia uchwała Sądu Najwyższego wydana w kwestii zasygnalizowanej w pytaniu może przyczynić się do wzmocnienia poglądu, zgodnie z którym umowy na czas określony, naruszające limit zatrudniania na czas określony wprowadzony tzw. "ustawą antykryzysową", ulegają przekształceniu w umowy na czas nieokreślony. Za taką interpretacją przepisów ustawy antykryzysowej opowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z 23 września 2014 r., sygn. akt III PZP 2/14 (patrz uchwała poniżej). Przypomnijmy, że chodzi tu o nieobowiązującą już ustawę z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz. U. nr 125, poz. 1035 ze zm.). Weszła ona w życie w dniu 22 sierpnia 2009 r. i duża część jej przepisów była stosowana do 31 grudnia 2011 r. W tym okresie obowiązywał m.in. art. 13 ww. ustawy (zwanej potocznie ustawą antykryzysową), który wprowadzał dwuletni limit zatrudniania na podstawie umowy na czas określony. Wiele umów na czas określony, szczególnie tych, które zostały nawiązane przed wejściem w życie ustawy antykryzysowej i kończyły się w trakcie jej obowiązywania, naruszyło wspomniany limit. Ustawa antykryzysowa nie określała jednak skutków prawnych takiego naruszenia, w szczególności nie odnosiła się do tego, czy takie umowy ulegały przekształceniu w umowy na czas nieokreślony. Ponieważ problem był istotny, zajęły się nim zarówno urzędy, jak i judykatura.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej i Główny Inspektorat Pracy (w opiniach odpowiednio z dnia: 25 marca i 5 kwietnia 2011 r.) wypowiedziały się przeciwko przekształceniu umowy na czas określony naruszającej limit w umowę na czas nieokreślony. To stanowisko w dużej mierze podzieliły sądy. W uchwale z 9 sierpnia 2012 r., sygn. akt III PZP 5/12 i w wyroku z 4 marca 2013 r., sygn. akt I PK 242/12 Sąd Najwyższy uznał, że umowy na czas określony naruszające dwuletni limit nie przekształcają się w umowy na czas nieokreślony. Zgodził się z tym SN w wyroku z 13 listopada 2013 r., sygn. akt I PK 111/13. Inaczej natomiast ocenił sprawę Sąd Najwyższy w wyroku z 4 października 2013 r., sygn. akt I PK 67/13 SN, w którym orzekł, że umowy na czas określony, które naruszyły dwuletni limit, ulegają przekształceniu w umowę na czas nieokreślony. Podobne rozstrzygnięcie zapadło w wyroku SN z 29 stycznia 2014 r., sygn. akt II PK 123/13.

Rozbieżność poglądów i interpretacji przepisów w sprawie skutków naruszenia limitu zatrudnienia terminowego z ustawy antykryzysowej była więc znaczna, zarówno jeżeli chodzi o opinie przedstawiane w piśmiennictwie z zakresu prawa pracy, jak i w orzecznictwie.

Ostatnie orzeczenie Sądu Najwyższego jest ważnym głosem w tej dyskusji, tym bardziej, że zapadło w formie uchwały 7 sędziów. Wprawdzie uchwały takie nie mają automatycznie mocy zasady prawnej (musi o tym postanowić SN), ale z pewnością będą brane pod uwagę przez sądy niższych instancji przy rozpatrywaniu konkretnych spraw. Wspomniana uchwała może też być zachętą do wnoszenia przez pracowników pozwów o ustalenie bezterminowego stosunku pracy - w przypadkach, gdy ich umowy na czas określony naruszyły limit z ustawy antykryzysowej.