Przekształcenie rodzaju łączącej strony umowy o pracę

W jaki sposób możemy zmienić zawarte kilka lat temu umowy o pracę na czas nieokreślony w umowy terminowe? Czy dla modyfikacji umowy znajdzie zastosowanie wypowiedzenie zmieniające? Nadmieniamy, że niektórzy pracownicy wyrażają zgodę na propozycję pracodawcy dotyczącą zmian.

Rodzaj umowy o pracę stanowi wyznacznik podstawy prawnej zatrudnienia, a jego zmiana może zostać przeprowadzona tylko w trybie rozwiązania umowy za wypowiedzeniem i zawarcia nowej umowy albo w trybie porozumienia stron.

W literaturze prawa pracy i w orzecznictwie przyjęto, że pojęcie "rodzaj umowy o pracę" używany jest dla oznaczenia czasu jej trwania (umowa terminowa albo bezterminowa) i różni się od pojęcia "warunki umowy", czyli składniki określające jej treść. Dlatego też rodzaj umowy o pracę nie może być przedmiotem wypowiedzenia zmieniającego. Zgodnie bowiem z art. 42 § 1 K.p., wypowiedzenie to dotyczyć może tylko dwóch elementów umowy o pracę, tj. warunków pracy oraz warunków płacy (lub jednego z nich). Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 kwietnia 1994 r. podjętej w składzie 7 sędziów (sygn. akt I PZP 52/93, OSNP 1994/11/169), jednoznacznie stwierdził, że: "Nie jest dopuszczalna - przez dokonanie wypowiedzenia zmieniającego (art. 42 § 1 K.p.) - zmiana rodzaju umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony na umowę na czas określony.".

Pracodawca, który zamierza wypowiedzieć umowę o pracę na czas nieokreślony, nawet tylko z zamiarem przekształcenia łączącego strony stosunku pracy i zawarcia umowy innego rodzaju, powinien zachować wszystkie formalne wymogi wypowiedzenia, takie jak: forma pisemna, podanie przyczyny uzasadniającej to wypowiedzenie, konsultacja związkowa.

Kwestię zasad wypowiadania umów na czas nieokreślony omówiliśmy w UiPP nr 1/2014, str. 60-65.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 sierpnia 1980 r. (sygn. akt I PR 52/80, OSNC 1981/2-3/39) orzekł jednoznacznie, że: "Porozumienie stron w przedmiocie zmiany umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony na umowę o pracę na czas określony jest dopuszczalne i wywołuje wynikające z treści porozumienia skutki prawne.". Według art. 30 § 1 pkt 1 K.p. umowa o pracę może zostać rozwiązana na mocy porozumienia stron, co wyraża zasadę swobody stron w pozostawaniu w stosunku pracy. Zdaniem Sądu, jeżeli strony zgodnie mogą definitywnie rozwiązać stosunek pracy, to tym bardziej nie ma uzasadnionych podstaw dla twierdzenia, iż strony w wyniku porozumienia nie mogą przekształcić rodzaju istniejącego stosunku pracy, choćby dokonana z woli obu stron zmiana była niekorzystna dla pracownika. Również w wyroku z dnia 29 września 1998 r. (sygn. akt I PKN 289/98, OSNP 1999/20/647) Sąd Najwyższy orzekł jednoznacznie, iż: "Zmiana umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w umowę na czas określony wskutek zgodnego oświadczenia woli stron nie narusza art. 18 § 1 K.p.".

Przepisy Kodeksu pracy nie normują problematyki modyfikacji umów o pracę za pomocą aneksów. Dlatego na podstawie art. 300 K.p. stosuje się do niej regulacje Kodeksu cywilnego. Według art. 77 § 1 K.c. uzupełnienie lub zmiana umowy wymagają zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia.

Pracodawca, aby przekształcić rodzaj łączącej go z pracownikiem umowy o pracę, może zaproponować zawarcie w tej sprawie odpowiedniego porozumienia (aneksu do umowy). W treści aneksu powinno znaleźć się stwierdzenie, że od konkretnej daty umowa o pracę jest zawarta np. na czas określony, z podaniem czasu jej trwania oraz ewentualnie zastrzeżenie o dopuszczalności wypowiedzenia, zgodnie z art. 33 K.p.

W sytuacji gdy pierwotna umowa nie zostaje rozwiązana, lecz ulega jedynie przekształceniu, nie zachodzi konieczność wydawania świadectwa pracy. Poniżej prezentujemy wzór aneksu do umowy o pracę.

Zwracamy uwagę! Niedopuszczalna zmiana umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony na umowę o pracę na czas określony w trybie wypowiedzenia warunków pracy jest skuteczna i może być wzruszona tylko na podstawie orzeczenia sądu przywracającego do pracy na poprzednich warunkach (por. wyrok SN z dnia 19 stycznia 2000 r., sygn. akt I PKN 495/99, OSNP 2001/11/376).