Jak określić miejsce pracy w umowie o pracę?

Zapis określający miejsce wykonywania pracy to jedno z kluczowych postanowień umowy o pracę. Wskazuje on nie tylko stałe miejsce wykonywania pracy, ale pośrednio decyduje również o tym, kiedy występuje podróż służbowa. Dlatego prawidłowe ustalenie miejsca wykonywania pracy w treści umowy o pracę, zgodnego z faktycznym stanem rzeczy, jest ważne nie tylko dla prawidłowej organizacji pracy, ale również dla rozliczania podróży służbowych.

Najprościej przy pracy biurowej

Podstawowym sposobem ustalenia miejsca wykonywania pracy w umowie o pracę (co jest konieczne w świetle art. 29 § 1 K.p.) jest wskazanie jednego punktu/adresu. Odpowiada on najczęściej lokalizacji siedziby pracodawcy lub jego oddziału czy filii. Taka metoda określenia stałego miejsca pracy sprawdza się w przypadku pracowników, którzy świadczą pracę w siedzibie pracodawcy lub w innym, stałym miejscu prowadzenia przez niego działalności. Jedno miejsce wykonywania pracy (najczęściej siedziba firmy) pojawia się więc zazwyczaj w umowach o pracę pracowników działu administracyjnego. W konsekwencji pracownik, który w celu wykonania zadania służbowego wyjedzie poza granice miejscowości wskazanej jako stałe miejsce pracy, będzie odbywał podróż służbową. Trzeba przy tym pamiętać, że celem podróży służbowej nie powinno być wykonywanie w terenie swojej normalnej, codziennej pracy.

Trudniej z mobilnymi

Pracodawcy zatrudniający pracowników, którzy realizują swoje obowiązki w tym samym miejscu, nie mają większych trudności ze sformułowaniem zapisu umownego wskazującego miejsce wykonywania pracy.

Gorzej z pracownikami mobilnymi, np. przedstawicielami handlowymi czy pracownikami budowlanymi. Tacy pracownicy z założenia większość czasu przebywają w terenie. Ponadto wykonują swoją pracę przemieszczając się po danym obszarze. Wskazanie jako miejsca ich pracy siedziby pracodawcy będzie nieadekwatne do ich faktycznej sytuacji. Z drugiej strony trudno jest określić miejsce pracy, które ciągle się zmienia.

Miejsce pracy określone obszarem

Do grupy zawodowej, której specyfika pracy wymaga ciągłego przemieszczania się po określonym terenie, należą wspomniani już przedstawiciele handlowi. Wprawdzie niektórzy z nich przyjmują klientów w stałej siedzibie firmy, jednak większość w celu spotkania się z nimi wyrusza poza tę siedzibę. W przypadku takiego mobilnego sposobu wykonywania pracy, miejsce jej świadczenia musi być odpowiednio określone w treści umowy.

Jeżeli zakres terytorialny działań pracownika przypada na obszar jednego czy kilku województw, takie miejsce - określone obszarowo - należy wskazać w umowie o pracę. W przypadku gdy faktycznym terenem pracy przedstawiciela jest cały kraj, można określić miejsce pracy w odniesieniu do obszaru kraju. Zastrzeżenie przy tym jest takie, że praca na terenie całego kraju nie może polegać na tym, że zdecydowana większość pracy przypada na pewną jego część (np. dwa województwa), a tylko sporadycznie pracownik udaje się do innych miejscowości.

Ruchome miejsca pracy

Omówiona wcześniej obszarowa metoda wyznaczenia miejsca pracy nie jest do końca odpowiednia w przypadku takich pracowników, którzy wprawdzie poruszają się "za pracą" po pewnym terenie, ale zatrzymują się na pewien czas w określonych miejscowościach.

Typowym przykładem takiego wykonywania pracy są pracownicy budowlani, którzy przemieszczają się z budowy na budowę, przebywając na każdej z nich przez czas konieczny do zrealizowania zleconych im prac. Ich miejsce, a raczej miejsca pracy, są bardziej statyczne niż w przypadku przedstawiciela handlowego pracującego w terenie. Niemniej mamy do czynienia z kilkoma zmieniającymi się co pewien czas miejscami pracy. W takim przypadku można je ustalić w sposób ruchomy. Polega to na wskazaniu w umowie tych miejscowości, w których są lub będą realizowane budowy, z zaznaczeniem obszaru, na jaki przypadają inwestycje. Można też sformułować zapis bardziej ogólnie, stanowiąc, że miejscem pracy będzie każda miejscowość, w której pracodawca prowadzi lub będzie prowadził budowy w ramach określonego w umowie obszaru.

Niedopuszczalne jest natomiast postanowienie, zgodnie z którym pracodawca zastrzega sobie prawo skierowania pracownika do wykonywania pracy w dowolnej miejscowości, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami zakładu pracy (patrz wyrok SN z dnia 16 grudnia 2008 r., sygn. akt I PK 96/08).

Ruchome miejsce pracy wyklucza dietę

"Z art. 77⁵ § 1 k.p. wynika wprost, że podróż służbowa, która jest swoistą konstrukcją prawa pracy, ma charakter incydentalny (…). Zadanie musi być skonkretyzowane i nie może mieć charakteru generalnego. Nie jest zatem podróżą służbową wykonywanie pracy (zadań) w różnych miejscowościach, gdy przedmiotem zobowiązania pracownika jest stałe wykonywanie pracy (zadań) w tych miejscowościach. W konsekwencji wykonywaniem zadania służbowego w rozumieniu art. 77⁵ § 1 k.p. nie jest wykonywanie pracy określonego rodzaju, wynikającej z charakteru zatrudnienia. Taka praca bowiem nigdy nie jest incydentalna, ale permanentna".

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2013 r., sygn. akt II UK 104/13

"1. Pracownik przedsiębiorstwa budowlanego realizującego inwestycje w różnych miejscowościach może mieć w umowie o pracę określone miejsce wykonywania pracy (art. 29 § 1 pkt 2 K.p.) jako miejsce, gdzie pracodawca prowadzi budowy lub innego rodzaju stałe prace, ewentualnie ze wskazaniem na jakim obszarze.

2. Każdorazowo stałym miejscem pracy takiego pracownika w rozumieniu art. 77⁵ § 1 K.p. jest to miejsce spośród określonych w umowie o pracę, w którym pracownik przez dłuższy czas systematycznie świadczy pracę".

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 r., sygn. akt II PZP 3/11

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502)